Từ khóa: dân vận, công tác dân vận, Công an nhân dân.

1. Thực trạng công tác dân vận của lực lượng Công an nhân dân hiện nay

Công an nhân dân Việt Nam là công an của nhân dân, từ nhân dân mà ra, vì nhân dân mà phục vụ, dựa vào dân mà làm việc. Dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu, được nhân dân thương yêu, đùm bọc và giúp đỡ, lực lượng Công an nhân dân ngày càng phát triển và trưởng thành, luôn một lòng, một dạ tuyệt đối trung thành với Đảng, với Tổ quốc, hết lòng phục vụ nhân dân, vượt qua muôn vàn khó khăn, thử thách để hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao. Để xây dựng lực lượng Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại và giành thắng lợi trong sự nghiệp bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự an toàn xã hội, trong những năm qua, lực lượng Công an nhân dân luôn coi trọng vai trò to lớn của nhân dân, tin tưởng vào sức mạnh và năng lực sáng tạo của nhân dân, biết dựa vào nhân dân và liên kết, tranh thủ sự ủng hộ, giúp đỡ của nhân dân, làm tốt công tác dân vận.

Quán triệt quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng ta về công tác dân vận, trong những năm qua, Đảng ủy Công an Trung ương, Bộ Công an đã thường xuyên quan tâm và ban hành nhiều văn bản cụ thể hóa đường lối, phương châm, nguyên tắc và quy định về công tác dân vận của lực lượng Công an nhân dân như: Chỉ thị số 13/2001/CT-BCA của Bộ trưởng Bộ Công an về Tăng cường công tác dân vận của lực lượng công an nhân dân; Kế hoạch số 2315/X11 ngày 16-4-2009 về tổ chức phong trào thi đua “Dân vận khéo” trong lực lượng Công an nhân dân; Quy chế số 02-QC/ĐUCA-VP, ngày 9-3-2012 về công tác dân vận của lực lượng Công an nhân dân; Chương trình hành động số 22-CTr/ĐUCA-V28, ngày 14-8-2013 về thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) về Tăng cường và đổi mới sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác dân vận trong tình hình mới; Chỉ thị số 09/CT-BCAV28, ngày 1-11-2016 về Tăng cường công tác dân vận của lực lượng Công an nhân dân trong tình hình mới... và nhiều văn bản chỉ đạo, hướng dẫn triển khai công tác dân vận của lực lượng Công an nhân dân. Chính vì vậy, công tác dân vận của lực lượng Công an nhân dân đã đạt được những kết quả quan trọng. Qua khảo sát, có 57,24% cán bộ, chiến sĩ đánh giá công tác dân vận của lực lượng Công an nhân dân đạt mức tốt, 21,72% rất tốt; 12,3% nhân dân đánh giá có hiệu quả tốt và 66,6% đánh giá ở mức bình thường(1). Nhận thức của cán bộ, chiến sĩ Công an nhân dân về vị trí, vai trò của công tác dân vận ngày càng được nâng cao, nhiều lượt cán bộ, chiến sĩ được tăng cường bám sát địa bàn, nắm chắc tình hình nhân dân, phát huy hiệu quả công tác vận động nhân dân tham gia bảo vệ an ninh, trật tự tại cơ sở; công tác cải cách hành chính, thanh tra, kiểm tra, thực hiện quy chế dân chủ thường xuyên được tăng cường và đổi mới; phong trào thi đua “Dân vận khéo” của lực lượng Công an nhân dân được phát động mạnh mẽ, nhiều mô hình, điển hình được biểu dương và nhân rộng; công tác phối hợp giữa lực lượng Công an nhân dân với Ban dân vận, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức thành viên các cấp được đẩy mạnh, góp phần huy động sức mạnh của cả hệ thống chính trị trong thực hiện công tác dân vận; công tác tuyên truyền được đẩy mạnh; công tác xã hội, từ thiện được duy trì thường xuyên với nhiều hình thức đa dạng, phong phú; công tác sơ kết, tổng kết, nghiên cứu khoa học và phát triển lý luận về công tác dân vận được quan tâm; nội dung, phương thức được đổi mới ngày càng phù hợp với yêu cầu thực tiễn công tác. Những kết quả đó đã góp phần quan trọng vào thực hiện thắng lợi nhiệm vụ bảo đảm an ninh quốc gia và trật tự, an toàn xã hội, đấu tranh phòng, chống tội phạm của lực lượng Công an nhân dân.

Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu, công tác dân vận của lực lượng Công an nhân dân thời gian qua cũng còn nhiều hạn chế. Một số đơn vị do nhận thức chưa đầy đủ, sâu sắc về tầm quan trọng của công tác dân vận nói chung và công tác dân vận của lực lượng Công an nhân dân nói riêng nên chưa thực sự coi trọng và làm tốt công tác này. Kỹ năng, trình độ làm công tác dân vận của một bộ phận cán bộ, chiến sĩ còn thấp, việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của lực lượng chuyên trách còn hạn chế, chưa sâu sát với nhân dân. Thậm chí, một số còn có tác phong làm việc quan liêu, hách dịch. Khảo sát về mức độ hài lòng của nhân dân với thái độ ứng xử của cán bộ, chiến sĩ công an nhân dân cho kết quả: có 11,3% rất hài lòng, 83% hài lòng, 5,7% chưa hài lòng(2). Công tác nắm tình hình còn yếu, do chưa nắm được tâm tư, nguyện vọng của dân, xa dân, chưa thực sự là chỗ dựa tin cậy của dân nên dân thiếu tin tưởng; do nghiệp vụ đơn thuần, không hiệu quả để phần tử xấu lôi kéo, khống chế quần chúng (13,4% cán bộ lãnh đạo, chỉ huy và 7,38% cán bộ, chiến sĩ Công an nhân dân cho rằng công tác nắm tình hình còn kém)(3). Công tác phối hợp giữa các lực lượng công an các cấp, các ngành, các tổ chức chính trị, xã hội, các tổ chức quần chúng để giải quyết những vấn đề phức tạp nảy sinh trong quá trình phát triển kinh tế, xã hội, nhất là trong giải phóng mặt bằng, thu hồi đất đai, trong đầu tư xây dựng... còn thiếu chặt chẽ; chưa giải quyết dứt điểm, để kéo dài, tích tụ thành những vấn đề lớn, lôi kéo đông người, hình thành tổ chức khiếu kiện, trở thành vấn đề xã hội phức tạp, ảnh hưởng nghiêm trọng đến an ninh, trật tự (đánh giá về nội dung này, còn 1,6% cán bộ lãnh đạo, chỉ huy Công an nhân dân đánh giá không hiệu quả, 1,21% cán bộ, chiến sĩ cho rằng không hiệu quả; về phía nhân dân, còn 30,6% nhân dân đánh giá ở mức chưa tốt, chưa hiệu quả, 6,1% cho rằng còn thiếu sự phối hợp)(4). Chưa xác định rõ nội dung, hình thức, đối tượng, biện pháp công tác dân vận của lực lượng Công an nhân dân nói chung và của lực lượng nghiệp vụ nói riêng (có 21,1% cán bộ lãnh đạo, chỉ huy Công an nhân dân và 25,33% cán bộ, chiến sĩ cho rằng nội dung, hình thức tuyên truyền, vận động nhân dân chưa phù hợp)(5). Công tác nghiên cứu lý luận gắn với tổng kết thực tiễn công tác dân vận của lực lượng Công an nhân dân chưa được quan tâm đúng mức, chậm đổi mới; chưa quan tâm đúng mức đến hoạt động dân vận đối ngoại. Việc giảng dạy về công tác dân vận trong hệ thống các trường Công an nhân dân còn nhiều bất cập, nội dung chương trình còn chung chung;... do đó, kỹ năng dân vận khéo của sinh viên khi tốt nghiệp ra trường còn hạn chế. Có 24,0% cán bộ, lãnh đạo chỉ huy Công an nhân dân và 23,84%  cán bộ, chiến sĩ được khảo sát cho rằng, cơ sở pháp lý cho việc tổ chức, triển khai công tác dân vận chưa đầy đủ, thiếu đồng bộ(6).

Nguyên nhân của những hạn chế nêu trên là do công tác lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện công tác dân vận của một số cấp ủy, lãnh đạo, chỉ huy công an các cấp chưa được quan tâm đúng mức; công tác tập huấn, bồi dưỡng nâng cao trình độ, kiến thức nghiệp vụ, pháp luật và công tác dân vận cho cán bộ, chiến sĩ, lực lượng chuyên trách, nòng cốt chưa đáp ứng được yêu cầu, còn thiếu và biến động; phương tiện, điều kiện phục vụ cho công tác dân vận còn hạn chế, nhất là vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo... Từ những hạn chế trên cho thấy, tăng cường công tác dân vận để xây dựng, củng cố mối quan hệ máu thịt giữa lực lượng Công an với nhân dân là yêu cầu cấp thiết hiện nay.

2. Một số giải pháp tăng cường công tác dân vận của lực lượng Công an nhân dân trong tình hình mới

Một là, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức, trách nhiệm của lực lượng Công an nhân dân đối với công tác dân vận

Muốn cải tạo thực tiễn, phải bắt đầu từ nhận thức về thực tiễn, đó là vấn đề biện chứng, mang tính chất nguyên lý. Từ nhận thức đúng mới đi đến hành vi, hành động đúng. Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ:“Tư tưởng đúng thì hành động mới khỏi sai lạc và mới tròn nhiệm vụ cách mạng được”(7). Do đó, muốn nâng cao hiệu quả công tác dân vận của lực lượng Công an nhân dân phải bắt đầu từ việc nâng cao nhận thức của cấp ủy, lãnh đạo, chỉ huy công an các cấp, của bản thân cán bộ, chiến sĩ và cán bộ chuyên trách, nòng cốt làm công tác dân vận. Từ nhận thức đúng mới xác định đúng thái độ, trách nhiệm trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo, đề ra các giải pháp đúng đắn, phù hợp và tổ chức thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp đó đạt kết quả cao nhất. Thực tế cho thấy, những hạn chế, yếu kém trong công tác dân vận của lực lượng Công an nhân dân thời gian qua có nguyên nhân chủ yếu là do chưa nhận thức sâu sắc và chưa quan tâm nhiều đến công tác này. Do đó, cần tiếp tục nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cấp ủy Đảng, lãnh đạo, chỉ huy công an các cấp và của cán bộ, chiến sĩ về vị trí, vai trò quan trọng của công tác dân vận; quán triệt và thực hiện nghiêm túc Chỉ thị số 18/2000/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ và Chỉ thị số 09/CT-BCA-V28 của Bộ trưởng Bộ Công an về việc Tăng cường công tác dân vận của lực lượng công an trong tình hình mới và đề ra kế hoạch thực hiện trong những năm tiếp theo.

Nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cấp ủy, lãnh đạo, chỉ huy công an các cấp và của cán bộ, chiến sĩ cần tập trung vào một số vấn đề trọng tâm sau:

Cấp ủy, lãnh đạo, chỉ huy công an các cấp phải coi dân vận là công tác thường xuyên trong thực hiện nhiệm vụ chính trị của đơn vị, địa phương mình. Tiếp tục giáo dục, bồi dưỡng nâng cao nhận thức lý luận về công tác dân vận cho toàn thể cán bộ, chiến sĩ, trong đó đặc biệt quan tâm đến lực lượng trực tiếp chiến đấu ở cơ sở. Xây dựng tác phong công tác làm chuyển biến mạnh mẽ nhận thức và hành động của từng đơn vị, từng cá nhân với mục tiêu mỗi cán bộ, chiến sĩ công an nhân dân đều là cán bộ làm công tác “Dân vận khéo”.

Cấp ủy, lãnh đạo, chỉ huy công an các cấp và cán bộ, chiến sĩ công an nhân dân cần nhận thức sâu sắc, đầy đủ về bối cảnh, diễn biến phức tạp của tình hình thế giới, khu vực và cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0, đặc biệt là những vấn đề liên quan đến tình hình an ninh, trật tự trong nước. Bởi đây là một trong những yếu tố chi phối, tác động quan trọng, trực tiếp đến công tác dân vận của lực lượng Công an nhân dân.

Trong công tác dân vận, phải nhận thức rõ đối tượng, hình thức, biện pháp vận động nhân dân. Đối tượng của công tác dân vận không chỉ là đối tượng trong các mô hình phong trào bảo vệ an ninh Tổ quốc như hiện nay mà cần phải mở rộng đối tượng vận động là người Việt Nam sinh sống ở nước ngoài, cá nhân, tổ chức nước ngoài đang sinh sống, làm việc, hoạt động ở Việt Nam; đối tượng là nhân sĩ, trí thức có cảm tình với Việt Nam, người đang hoạt động trong các tổ chức dân chủ, nhân quyền quốc tế - Liên Hợp quốc, thành viên các nghị viện các nước, các tổ chức quốc tế, phi chính phủ, các công ty, tập đoàn kinh tế, kể cả vận động những nghị sĩ cực đoan, người trong cơ quan tình báo, gián điệp đối phương.

Hai là, đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp công tác dân vận của lực lượng Công an nhân dân bảo đảm thiết thực, phù hợp

Nội dung và phương thức công tác dân vận là yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả công tác này. Nội dung, phương pháp, hình thức vận động phải linh hoạt, sáng tạo, phải căn cứ vào tình hình cụ thể để có nội dung vận động thích hợp. Xuất phát từ yêu cầu thực tế và công tác dân vận của lực lượng Công an nhân dân hiện nay, cần chú trọng:

Về nội dung: Chú trọng vận động nhân dân nhận thức rõ đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, nhất là những đường lối, chính sách, pháp luật có liên quan đến lĩnh vực kinh tế, xã hội, dân tộc, tôn giáo. Cần tập trung vận động nhân dân tích cực tham gia phòng chống tội phạm nhất là tội phạm về ma túy, tội phạm mua bán người; cung cấp tin báo, tố giác tội phạm; giao nộp vũ khí, vật liệu nổ; giữ gìn trật tự, an toàn giao thông; phòng cháy chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ; quản lý, giáo dục và cảm hóa người vi phạm pháp luật tại cộng đồng dân cư; tự phòng, tự bảo vệ, tự hòa giải về an ninh, trật tự; xây dựng khu dân cư, xã, thị trấn, cơ quan, doanh nghiệp, nhà trường đạt tiêu chuẩn “An toàn về an ninh, trật tự”; tổ chức hiệu quả “Ngày hội toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc”; lựa chọn, xây dựng, nhân rộng mô hình điển hình tiên tiến trong  phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc.

Về hình thức: Cần tiến hành công tác dân vận theo hướng “xã hội hóa”, phát triển các hình thức tự phòng, tự quản, tự bảo vệ đến từng gia đình, các tổ chức quần chúng, các cơ quan, đơn vị cơ sở. Khắc phục các hình thức vận động nhân dân mang tính hành chính hóa cứng nhắc, tăng cường sử dụng các hình thức linh hoạt như: thông qua thăm hỏi, động viên nhân dân; giao lưu lồng ghép nội dung vận động nhằm hướng đối tượng vận động tham gia tích cực vào công tác bảo đảm an ninh, trật tự.

Về phương pháp: Căn cứ vào đặc điểm tâm lý, đặc điểm địa bàn và yêu cầu cụ thể của công tác dân vận trong từng thời điểm lựa chọn, sử dụng phương pháp vận động sao cho phù hợp, đạt hiệu quả cao nhất. Chú trọng làm tốt công tác điều tra cơ bản, nắm chắc tình hình cơ sở. Qua đó, xác định đối tượng cần vận động; phát hiện, kịp thời biểu dương, nhân rộng mô hình điển hình tiên tiến; xác định đúng khu vực có vị trí quan trọng về an ninh quốc gia, bố trí tổ chức lực lượng, phương tiện, phân công trách nhiệm, kết hợp đồng bộ các biện pháp để giải quyết dứt điểm những vấn đề bức xúc trong nhân dân, trọng tâm hiện nay là giải quyết các vấn đề liên quan đến tranh chấp, khiếu kiện có liên quan đến đất đai, chặt phá rừng, di cư tự do và xuất cảnh trái phép.

Ba là, xây dựng lực lượng chuyên trách, nòng cốt làm công tác dân vận của Công an nhân dân

Xây dựng, điều chỉnh, bổ sung, kiện toàn về tổ chức và cán bộ làm công tác dân vận một cách khoa học, hợp lý nhằm đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới. Cùng với việc triển khai thực hiện Nghị quyết số 22-NQ/TW của Bộ Chính trị ngày 15-3-2018 về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy Bộ Công an tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, cần thực hiện tốt công tác cán bộ, kiện toàn về tổ chức và cán bộ làm công tác dân vận theo chỉ đạo của Bộ Công an với phương châm “Bộ tinh, tỉnh vững mạnh, huyện toàn diện, xã bám cơ sở”, đảm bảo chức năng quản lý nhà nước, chức năng tham mưu và tổ chức thực hiện các chủ trương, kế hoạch, biện pháp về công tác dân vận. Trên cơ sở đặc điểm, nhiệm vụ công tác của từng lực lượng, lĩnh vực công tác chuyên môn, bố trí cán bộ làm việc ở những bộ phận nhạy cảm, thường xuyên tiếp xúc với nhân dân phải là những người có phẩm chất đạo đức, có kiến thức, khả năng làm công tác dân vận, có năng lực chuyên môn giỏi, nắm vững pháp luật, phong cách làm việc gần dân, trọng dân, có văn hóa ứng xử đúng mực và tinh thần trách nhiệm vì nhân dân phục vụ.

Bốn là, tăng cường sự phối hợp của lực lượng Công an nhân dân với các ban ngành có liên quan trong công tác dân vận

Phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền, các ban, ngành, đoàn thể địa phương và các lực lượng để nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền và vận động nhân dân, đưa đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đến với người dân một cách đầy đủ và kịp thời nhất, góp phần củng cố lòng tin của nhân dân với Đảng, tăng cường sự đoàn kết nhất trí, đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch, nhất là thủ đoạn lợi dụng vấn đề “dân tộc”, “tôn giáo”, “dân chủ”, “nhân quyền”, “tự do báo chí”, “tự do ngôn luận”, “an ninh mạng”... để lôi kéo, kích động nhân dân biểu tình chống đối.

Nâng cao chất lượng thực hiện các nghị quyết liên tịch của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức thành viên, quy chế phối hợp giữa Công an với Quân đội, với các ngành để vận động nhân dân thực hiện các phong trào thi đua yêu nước, như: cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”, “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư”, “Tuổi trẻ giữ nước”, “Phát huy bản chất truyền thống bộ đội cụ Hồ”...

Phối hợp chặt chẽ với Ban Dân vận Trung ương, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và lực lượng Quân đội tiếp tục thực hiện có hiệu quả các chương trình phối hợp. Đối với các cấp ủy đảng, thủ trưởng công an các đơn vị, địa phương phải xác định rõ trách nhiệm của tập thể, cá nhân trong triển khai công tác dân vận gắn với chức năng, nhiệm vụ được giao. Công tác dân vận của lực lượng Công an nhân dân là bộ phận không thể tách rời công tác dân vận của Đảng, của chính quyền các cấp, phải đặt dưới sự lãnh đạo của cấp ủy đảng, sự điều hành của chính quyền, lực lượng Công an là nòng cốt tham mưu và tổ chức thực hiện.

Cấp ủy, chính quyền và các ban, ngành, đoàn thể, lực lượng Công an cần định hướng đúng nội dung, cơ chế phối hợp, có sự phân công trách nhiệm, nhiệm vụ rõ ràng giữa các chủ thể công tác dân vận để tạo thuận lợi cho việc đánh giá, sơ kết, tổng kết công tác dân vận.

Năm là, tăng cường sơ kết, tổng kết, nghiên cứu khoa học, nghiên cứu lý luận về công tác dân vận của lực lượng Công an nhân dân

Lý luận về công tác dân vận và công tác dân vận của lực lượng Công an nhân dân thường xuyên được lãnh đạo Bộ Công an qua các thời kỳ quan tâm chỉ đạo nghiên cứu. Tuy nhiên, tình hình thế giới, khu vực và trong nước hiện nay đã xuất hiện nhiều nhân tố mới, đặc biệt những vấn đề về an ninh, trật tự. Vì vậy, trên cơ sở quan điểm, đường lối của Đảng về công tác dân vận, thực tiễn công tác dân vận của lực lượng Công an nhân dân, các đơn vị chức năng của Bộ Công an cần sớm tổ chức triển khai nghiên cứu để hoàn thiện lý luận về công tác dân vận của lực lượng Công an nhân dân trong thời kỳ mới. Trong đó, cần tập trung xác định rõ nội dung, hình thức, biện pháp của công tác dân vận và mối quan hệ giữa công tác dân vận với công tác vận động toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc.

Trong sơ kết, tổng kết, nghiên cứu khoa học, nghiên cứu lý luận công tác dân vận cần xây dựng các tiêu chí đánh giá, như: tiêu chí trong lãnh đạo, chỉ đạo; tiêu chí về lực lượng chuyên trách, nòng cốt làm công tác dân vận; tiêu chí về văn bản pháp luật, quy mô nhân dân tham gia các phong trào; lợi ích đạt được từ công tác dân vận... Từ đó, có cơ sở khoa học cho việc kiểm tra, đánh giá, rút kinh nghiệm và phát huy vai trò công tác dân vận của lực lượng Công an nhân dân.

__________________

Bài đăng trên Tạp chí Lý luận chính trị số 8-2020

(1), (2), (3), (4), (5), (6) Kết quả khảo sát của tác giả Nguyễn Thị Phương trong luận án tiến sĩ Xây dựng Đảng và chính quyền nhà nước: Công tác dân vận của lực lượng Công an nhân dân trong giai đoạn hiện nay, 2020.

(7) Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.5, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tr.498.

ThS Nguyễn Thị Phương

Khoa Xây dựng Đảng và chính quyền nhà nước,

Học viện Chính trị Công an nhân dân