Ảnh minh họa: Ấn phẩm Tạp chí Lý luận chính trị bản in tiếng Việt

Tạp chí Lý luận chính trị với tiền thân là tạp chí Thông tin lý luận (ra số đầu năm 1976) và Nghiên cứu lý luận (ra số đầu năm 1977). Tạp chí Lý luận chính trị và ra số đầu tiên vào tháng 1-2001. Từ đó, Tạp chí Lý luận chính trị trở thành cơ quan ngôn luận và nghiên cứu khoa học của Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, có tôn chỉ, mục đích là: Tuyên truyền giáo dục chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; thông tin, phản ánh các thành tựu nghiên cứu lý luận và tổng kết thực tiễn; đấu tranh, phê phán các quan điểm, tư tưởng sai trái với đường lối của Đảng… 20 năm qua, Tạp chí luôn giữ vững tôn chỉ đó và có những đóng góp to lớn cho sự nghiệp đào tạo, bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo, quản lý của hệ thống chính trị và đào tạo, bồi dưỡng cán bộ làm công tác nghiên cứu và giảng dạy lý luận chính trị cả nước.

Trong suốt 20 năm xây dựng và phát triển, Tạp chí Lý luận chính trị đã có những thay đổi mạnh mẽ về hình thức và nội dung. Tạp chí đã xây dựng một hệ thống chuyên mục, đề tài phong phú và sinh động, kịp thời phản ánh các hoạt động đào tạo cán bộ và nghiên cứu khoa học của Học viện, cũng như phản ánh kết quả công tác lý luận của Đảng và các sinh hoạt chính trị của đất nước. Các chuyên mục của Tạp chí đã không ngừng có sự thay đổi từ tiêu đề đến nội dung chuyên mục trong từng giai đoạn để không chỉ phù hợp với tôn chỉ, mục đích, chức năng, nhiệm vụ của Tạp chí mà còn phù hợp với thực tiễn đất nước.

Sự đổi mới về hình thức, nâng cao chất lượng nội dung đã từng bước tăng cường tính hấp dẫn, đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu, nhiệm vụ của Tạp chí. Tuy vậy, trước đòi hỏi ngày càng cao từ thực tiễn đối với công tác lý luận, nhu cầu của độc giả hiện nay đặt ra yêu cầu đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả của Tạp chí.

Những năm trước đây, Tạp chí duy trì các chuyên mục trọng điểm: “Nghiên cứu chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh”, “Tiến tới Đại hội”, “Nghiên cứu, quán triệt các văn kiện của Đảng”,… Chuyên mục “Nghiên cứu chủ nghĩa Mác - Lênin” với nội dung là các bài viết về phương pháp luận, lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin đã không chỉ thực hiện nhiệm vụ, tôn chỉ của Tạp chí là thông tin về chủ nghĩa Mác - Lênin mà còn đóng góp cho công tác nghiên cứu khoa học và đào tạo của Học viện về mặt tài liệu.

Năm 2011, Đảng ta tiến hành Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Tạp chí mở chuyên mục “Tiến tới Đại hội” đăng các bài viết về việc chuẩn bị nội dung, cách thức tổ chức, thực hiện Đại hội và toàn bộ quá trình diễn ra của Đại hội…, đã có ý nghĩa lớn trong việc phổ biến thông tin sự kiện quan trọng của Đảng và Nhà nước ta bạn đọc. Tiếp đó, Tạp chí mở chuyên mục “Nghiên cứu, quán triệt các các văn kiện của Đảng” một mặt đăng tải các bài nghiên cứu quan điểm của Đảng về chính trị - kinh tế - văn hóa - xã hội. Mặt khác, chỉ rõ đường hướng thực hiện các nội dung đó của Đảng, Nhà nước.

Năm 2013, Đảng và Nhà nước ta chủ trương sửa đổi Hiến pháp 1992. Suốt trong quá trình đó, Tạp chí mở chuyên mục “Góp ý sửa đổi Hiến pháp 1992” nhằm mục đích phổ biến thông tin, bổ sung, đóng góp những ý kiến của đông đảo nhân dân tới Đảng và Nhà nước về việc soạn thảo văn bản sửa đổi Hiến pháp và việc thực hiện Hiến pháp sửa đổi.

Qua đó cho thấy, bên cạnh việc thực hiện trọn vẹn chức năng, nhiệm vụ Học viện giao, Tạp chí  Lý luận chính trị luôn ý thức và bám sát các nhiệm vụ trọng tâm của Đảng, Nhà nước và đời sống thực tiễn đất nước.

Hiện nay, Tạp chí Lý luận chính trị đã có sự thay đổi, sắp xếp các chuyên mục khoa học, hợp lý hơn với tôn chỉ, mục đích của Tạp chí, đồng thời vẫn tạo được sắc thái riêng của từng chuyên mục. Tên của các chuyên mục có tính khái quát hóa cao, làm nổi bật nội dung chuyên mục muốn phản ánh.

Đối với Tạp chí Lý luận chính tiếng Việt bản in giấy

Tạp chí có chuyên mục “Nghiên cứu và phát triển lý luận” được sắp xếp ở phần đầu cuốn tạp chí, là các bài viết có sự kết hợp hài hòa giữa lý luận, phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh với thực tiễn thời đại của đất nước, có giá trị làm sáng tỏ và phát triển lý luận của Đảng về thời đại, về CNXH, về con đường phát triển của đất nước trong thời kỳ mới.

Chuyên mục “Thực tiễn kinh nghiệm” của Tạp chí phản ánh những bài nghiên cứu mang tính phát hiện hoặc tổng kết các mô hình thực tiễn, những phân tích, đánh giá việc thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng trong thực tiễn các bộ, ngành, địa phương, từ đó góp phần phát hiện những vấn đề lý luận mới, đề xuất những kiến nghị, bổ sung, hoàn thiện chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước.

Các bài viết mang tính chỉ đạo hoặc trao đổi, tổng kết kinh nghiệm về công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ của Học viện (bao hàm cả đào tạo, bồi dưỡng lãnh đạo, quản lý trung, cao cấp và cán bộ làm công tác giảng dạy, nghiên cứu lý luận…) được đăng tải trong chuyên mục “Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ”.

Chuyên mục “Nhân vật và sự kiện” của Tạp chí là những giới thiệu về thân thế, sự nghiệp, tấm gương đạo đức và tác phong lãnh đạo của các nhà lãnh đạo kiệt xuất của Đảng, Nhà nước và trên thế giới hay những sự kiện chính trị - xã hội của Đảng và Nhà nước diễn ra được dư luận xã hội quan tâm.

Mục “Diễn đàn” của Tạp chí là nơi đăng tải các bài viết mang tính chất trao đổi, tranh luận với các quan điểm sai trái hoặc đấu tranh phản bác các luận điệu thù địch, xuyên tạc của các thế lực xấu nhằm bảo vệ chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng, khẳng định những kết quả tốt đẹp trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước của toàn Đảng, toàn dân.

Phổ biến những hoạt động nghiên cứu của Học viện, những thành quả chủ yếu, những vắn tắt của chương trình, đề tài nghiên cứu của đội ngũ cán bộ khoa học tại Học viện. Đây cũng là nơi thông tin về kết quả của hoạt động hợp tác đào tạo, nghiên cứu của Học viện với các đối tác trong và ngoài nước.

Sự sáng tạo của Tạp chí còn thể hiện ở chỗ Tạp chí đã xây dựng chuyên mục “Từ điển mở”, là hệ thống các khái niệm trong lĩnh vực nghiên cứu lý luận, chính trị mang tính cập nhật, nhằm giúp người đọc có cái nhìn ban đầu chính xác về khái niệm mới hoặc các cách hiểu mới về khái niệm cũ. Ngoài ra, Tạp chí còn có chuyên mục “Quốc tế” phản ánh các nội dung về tình hình chính trị của các quốc gia trong khu vực và trên thế giới, các nghiên cứu, phân tích, đánh giá về các lý thuyết, lý luận đã và đang có ảnh hưởng tới chủ trương, chính sách của các quốc gia trong đó có Việt Nam.

Đối với ấn phẩm Tạp chí Lý luận chính trị điện tử

Với tên miền lyluanchinhtri.vn - ấn phẩm điện tử của Tạp chí - trên mạng internet, người đọc có thể dễ dàng tìm kiếm và cập nhật thời sự, thường xuyên và liên tục những kiến thức, thông tin về lý luận chính trị, các chủ trương, quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước, các hoạt động nghiên cứu khoa học trong và ngoài Học viện, tình hình chính trị quốc tế hay những tấm gương đạo đức và tác phong lãnh đạo của các nhà lãnh đạo kiệt xuất trong và ngoài nước…

Các chuyên mục trong ấn phẩm điện tử của Tạp chí được trình bày bằng cả tiếng Việt và tiếng Anh đã mở rộng hơn đối tượng độc giả của Tạp chí. Mang đầy đủ những đặc trưng của báo chí điện tử, ấn phẩm điện tử của Tạp chí Lý luận chính trị tạo ra độ tương tác cao và nhiều chiều: giữa Tạp chí và độc giả, giữa độc giả và độc giả hay giữa độc giả và nhân vật trong tác phẩm báo chí. Quá trình tương tác trên ấn phẩm điện tử cũng nhanh chóng và thuận tiện hơn nhiều so với ấn phẩm in trên giấy do ngay dưới mỗi bài viết đăng trên trang giao diện đều có mục phản hồi, bình luận để người đọc bày tỏ ý kiến, quan điểm của mình. Tạp chí Lý luận chính trị điện tử có khả năng liên kết lớn. Từ một bài viết đăng trên trang web, người đọc có thế dễ dàng tìm kiếm những thông tin liên quan thông qua các liên kết để tìm hiều sâu hơn về vấn đề quan tâm. Khả năng liên kết của ấn phẩm điện tử thật sự mở ra một kho thông tin vô hạn cho độc giả. Cùng với sự tích hợp của nhiều phương tiện: video, ảnh minh họa, link liên kết… ấn phẩm điện tử Lý luận chính trị đã có sức cuốn hút người đọc cao. Khi đọc ấn phẩm điện tử của Tạp chí, độc giả có thể chủ động xem những tác phẩm mình quan tâm ở bất kỳ chuyên mục nào giống như báo in, đồng thời cũng được trực quan sinh động qua hình ảnh mà không hề bị phụ thuộc vào yếu tố thời gian hay không gian. Ngoài ra ấn phẩm điện tử còn cho phép lưu trữ thông tin, các bài viết theo hệ thống khoa học với một khối lượng khổng lồ. Sự ra đời ấn phẩm phiên bản điện tử đã đánh dấu một bước ngoặt lớn của Tạp chí Lý luận chính trị. Có thể khẳng định, Tạp chí đã chính thức hội nhập với nền báo chí tiến bộ của nhân loại.

Hiện nay, ấn phẩm Tạp chí Lý luận chính trị điện tử có các chuyên mục: Nghiên cứu lý luận; Đào tạo - Bồi dưỡng; Thực tiễn; Nhân vật - Sự kiện; Diễn đàn; Quốc tế; Từ điển mở; Giới thiệu Tạp chí in; Thông tin; Inforgraphic.

Bên cạnh hệ thống chuyên mục thường kỳ, Tạp chí mở thêm một số chuyên mục không thường xuyên nhân dịp kỷ niệm các ngày lễ lớn, các sự kiện chính trị quan trọng của Đảng, đất nước và Học viện, kỷ niệm ngày sinh của các nhà lãnh đạo, nhà cách mạng xuất sắc của Việt Nam và thế giới.

 Một số kinh nghiệm về nâng cao chất lượng các chuyên mục của Tạp chí Lý luận chính trị

Từ những kết quả đã đạt được, quá trình duy trì, ổn định chất lượng Tạp chí Lý luận chính trị bước đầu đúc rút một số kinh nghiệm nâng cao chất lượng các chuyên mục, cả về nội dung và hình thức trong giai đoạn hiện nay là:

Về nâng cao chất lượng nội dung chuyên mục

Trước hết,cần đặc biệt quan tâm xây dựng cơ cấu chuyên mục và nâng cao chất lượng bài viết ở mỗi chuyên mục, trong đó phải giữ ổn định và đều đặn các chuyên mục đã có. Việc giữ ổn định chuyên mục là yêu cầu bắt buộc và phụ thuộc vào số lượng, chất lượng và cơ cấu bài phục vụ cho chuyên mục. Các chuyên mục phải có lượng bài đúng nội dung và cơ cấu. Bên cạnh việc duy trì đều đặn các chuyên mục, phải có sự đầu tư công phu vào các chuyên mục chính, được nhiều độc giả quan tâm, những chuyên mục giúp thực hiện hiệu quả nhiệm vụ chính trị của Học viện, nhằm phát huy thế mạnh, tạo dựng phong cách của tạp chí. Cơ cấu chuyên mục thường phụ thuộc vào lĩnh vực hoạt động và tính chất của tạp chí. Thực chất việc hình thành các chuyên mục là nghệ thuật chuyển tải thông tin, để tạo sức cuốn hút bạn đọc. Do đó, cần thường xuyên nghiên cứu sức thu hút của mỗi chuyên mục sau một thời gian hoạt động, tìm hiểu nhu cầu của bạn đọc để có sự điều chỉnh kịp thời.

Thứ hai, xác định rõ những chủ đề lớn, trọng tâm từng số, từng quý, từng năm, trong đó phải bám sát các vấn đề văn kiện Đại hội Đảng yêu cầu cần nghiên cứu, làm rõ; những sự kiện chính trị lớn của Đảng, Nhà nước và dân tộc; bám sát chương trình làm việc toàn khóa của Ban Chấp hành Trung ương, chiến lược khoa học của Học viện; phối hợp chặt chẽ giữa Tạp chí với ban chủ nhiệm chương trình khoa học cấp nhà nước, đề tài khoa học trọng điểm, đề tài khoa học cấp bộ để xã hội hóa các kết quả nghiên cứu; tranh thủ ý kiến tư vấn của Hội đồng Biên tập. Trong 12 số tạp chí/năm, cần tổ chức từ 2 đến 3 số chuyên đề để phản ánh chuyên sâu từng chủ đề lớn về lý luận, đề cập vấn đề một cách tập trung, có hệ thống. Trong số chuyên đề, Tạp chí có cơ hội để đăng các bài viết đề cập đến những vấn đề lý luận, thực tiễn gai góc, đang có ý kiến trái triều. Số Tạp chí chuyên đề được xác định ngay từ kế hoạch biên tập, xuất bản năm. Nếu chuẩn bị tốt, có thể thông báo trước chủ đề của số chuyên đề trên trang điện tử của Tạp chí để độc giả quan tâm đặt mua.

 Thứ ba, xây dựng kế hoạch nội dung phải xác định được nguồn cung cấp bài theo chủ đề đã xác định, bảo đảm đúng định hướng (cả trong ngắn hạn và dài hạn), không chờ bài tự gửi đến. Chỉ khi đủ số lượng bài theo chủ đề và chuyên mục, mới bảo đảm tính định hướng trong tuyên truyền. Các bài viết trên tạp chí phải bảo đảm tính Đảng, tính khoa học, sự chính xác của khái niệm, các luận cứ, bảo đảm tính lôgic của các luận chứng, các kết luận.

Thứ tư, tiếp tục xây dựng và hoàn thiện các tiêu chí đánh giá chất lượng bài báo khoa học. Tăng cường cơ chế thẩm định, bình duyệt bởi với những chuyên gia am hiểu sâu sắc về vấn đề mà bài báo đề cập. Cơ chế thẩm định (bình duyệt) có mục đích chính là đánh giá và kiểm tra các bài báo khoa học trước khi chấp nhận cho công bố trên Tạp chí. Đây là một cơ chế công bằng, bởi những người thẩm định là chuyên gia về khoa học có cùng chuyên môn là những người có thẩm quyền và khả năng đánh giá chất lượng của bài báo khoa học. Ý kiến của các chuyên gia trở thành cơ sở cho việc quyết định của Ban Biên tập trong việc công bố bài báo khoa học trên Tạp chí. Xây dựng quy trình phản biện chặt chẽ, nghiêm túc là biện pháp quan trọng để nâng cao chất lượng các bài báo khoa học cũng như các tạp chí khoa học.

Thứ năm, để nâng cao chất lượng khoa học của các bài đăng, vấn đề căn cốt là phải đổi mới công tác nghiên cứu, phát triển lý luận, tạo lập môi trường dân chủ cho công tác nghiên cứu lý luận, hướng các nghiên cứu lý luận vào giải quyết các vấn đề thực tiễn, phải xây dựng và hoàn thiện cơ chế đánh giá đối với các công trình nghiên cứu lý luận...Trong đó, vấn đề quan trọng hàng đầu là phải xây dựng đội ngũ cán bộ làm công tác lý luận đủ về số lượng, tinh túy về chất lượng. Để thu hút và xây dựng lực lượng nghiên cứu chất lượng cao, bên cạnh yếu tố vật chất, các nhà khoa học còn cần được tôn trọng, tôn vinh và cơ chế bảo đảm an toàn cá nhân. Để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác nghiên cứu, phát triển lý luận, hệ thống cơ chế, chính sách cần xây dựng và triển khai đồng bộ từ quy trình đào tạo, tuyển chọn, sử dụng, đãi ngộ đối với đội ngũ cán bộ làm công tác lý luận, đồng thời môi trường nghiên cứu, không gian tranh luận và cơ chế đảm bảo cũng cần được hoàn thiện. Về phía các nhà khoa học, nhất là các chủ nhiệm chương trình, đề tài, phải coi trọng hơn nữa chất lượng nghiên cứu, thực sự đổi mới tư duy lý luận, phương pháp nghiên cứu để có nhiều cái mới. Đồng thời, chủ động, tích cực hơn trong việc chắt lọc, giới thiệu kết quả nghiên cứu của mình trên Tạp chí. Các nhà khoa học cần có sự đổi mới tư duy trong tiếp cận, phương pháp nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn, kể cả trong thuyết minh, luận giải quan điểm, đường lối của Đảng. Chỉ như vậy, mới có được những bài viết chất lượng trên Tạp chí.

Về nâng cao chất lượng hình thức chuyên mục

Để hấp dẫn độc giả, các tạp chí cần đổi mới hình thức trình bày nhằm đáp ứng tốt nhu cầu của người đọc. Đổi mới hình thức trình bày phải bảo đảm thống nhất với nội dung, nhằm phục vụ tốt cho truyền tải nội dung, tạo phong cách riêng của từng tạp chí.

Một là, đối với tạp chí khoa học, đặc biệt là tạp chí về khoa học lý luận chính trị vốn khô cứng, kén độc giả, thì việc trình bày bìa, ruột, tạo sự hấp dẫn lôi cuốn người đọc về hình thức là rất quan trọng. Để tạo được dấu ấn trong lòng độc giả, trước hết phải thiết kế cho được Măng séc của tạp chí bảo đảm tính mỹ thuật cao, tạo được bản sắc riêng, không lẫn với các tạp chí khác. Giữa Măng séc và ảnh bìa phải bảo đảm sự hài hòa. Ảnh bìa phải có tính khái quát cao, bám sát nội dung, chủ đề của từng tháng, bám sát đời sống chính trị của đất nước, của Học viện, bảo đảm tính thẩm mỹ, sự nghiêm túc, nhưng không đơn điệu. Việc trình bày phần nội dung (phần ruột): chọn kiểu chữ, cỡ chữ, khoảng cách chữ, bố trí sapo, tóm tắt, box trong bài phải bảo đảm một phong cách thống nhất, dễ nhìn, dễ đọc, dễ sắp xếp.

Hai là, trong trình bày báo chí hiện đại, đồ họa có vai trò rất quan trọng. Một bài viết dài không có hình ảnh minh họa, sơ đồ, biểu đồ, không tạo các hộp (rút các nội dung tạo điểm nhấn) sẽ gây cảm giác mệt mỏi cho người đọc. Tuy nhiên, đối với các tạp chí khoa học, cũng không nên đưa nhiều ảnh, hoặc rút nhiều box. Ảnh phải có giá trị bổ sung thông tin cho nội dung bài viết, phải là những hình ảnh phù hợp với nội dung của bài. Các tạp chí phải được in ấn tại các cơ sở in hiện đại, uy tín, giấy in phải bảo đảm chất lượng. Có như vậy, ấn phẩm tạp chí mới đạt sự hoàn thiện về mọi mặt.

Chặng đường 45 năm hình thành và phát triển 20 năm sau hợp nhất chưa phải là dài đối với một cơ quan báo chí, nhưng trong khoảng thời gian đó là những dấu mốc quan trọng đánh dấu sự phát triển của Tạp chí Lý luận từ một ấn phẩm thông tin nghiên cứu trở thành cơ quan nghiên cứu và ngôn luận khoa học của Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh - trung tâm quốc gia đào tạo, bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo quản lý trung cao cấp, cán bộ khoa học lãnh đạo chính trị của hệ thống chính trị; trung tâm quốc gia nghiên cứu khoa học lý luận Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, các khoa học chính trị, khoa học lãnh đạo, quản lý. Đây không chỉ là niềm tự hào của Tạp chí mà còn là trách nhiệm, là nghĩa vụ của từng người được tham gia vào quá trình hoạt động của Tạp chí. Để xứng đáng với niềm tự hào đó, việc từng bước đổi mới nâng cao chất lượng các chuyên mục của Tạp chí Lý luận chính trị là nhiệm vụ quan trọng phải được thực hiện để đáp ứng và phục vụ tốt hơn nhiệm vụ chính trị mà Học viện giao phó, góp phần khẳng định vị trí, vai trò của Tạp chí trong sự phát triển chung của Học viện.

ThS TRẦN THU HƯƠNG

ThS NGUYỄN HƯƠNG HẠNH

Tạp chí Lý luận chính trị