Thành phố Bắc Ninh được xây dựng hiện đại, đáp ứng yêu cầu của sự phát triển trong thời kỳ mới - Ảnh: baobacninh.gov.vn

1. Công tác tư tưởng là khâu quan trọng trong thực hiện đền bù, giải phóng mặt bằng

Công tác giải phóng mặt bằng (GPMB) gồm nhiều khâu, cụ thể:

Một là, định hướng chủ trương, quan điểm, nguyên tắc chỉ đạo cho công tác GPMB, đây là vấn đề đầu tiên của công tác GPMB, thuộc trách nhiệm của Đảng bộ và Chính quyền tỉnh. 

Hai là, công tác tư tưởng, tuyên truyền, vận động nhân dân. Khi đã có quan điểm, chủ trương, có quy hoạch, và chính sách đền bù, cần phải thực hiện ngay việc tuyên truyền, vận động nhân dân; chuẩn bị tốt tư tưởng để nhân dân tự nguyện, tự giác bàn giao mặt bằng. Cần mở rộng dân chủ ở cơ sở, mọi chủ trương, chính sách, địa giới quy hoạch phải rõ ràng, minh bạch và công khai.

Ba là, quy hoạch là vấn đề hết sức quan trọng trong công tác GPMB, nó xác định rõ mục đích, địa điểm, thời gian cần GPMB; bảo đảm cho hoạt động này diễn ra đúng mục đích và hợp lý, tạo điều kiện thuận lợi cho các bước tiếp theo, tránh được việc phải GPMB chồng chéo. Quy hoạch hợp lý góp phần giảm bớt chi phí cho hoạt động GPMB, và do đó đạt được hiệu quả cao hơn.

Bốn là, khảo sát thực địa và lên phương án chuẩn bị: Khi quy hoạch đã hoàn tất, dự án quy hoạch đã được phép triển khai, phải tiến hành khảo sát thực địa để lên kế hoạch và phương án đền bù. 

Năm là, các khâu tiếp theo như xây dựng cơ chế chính sách đền bù: Đảng bộ và chính quyền tỉnh luôn ý thức: Nếu cơ chế chính sách không hợp lý, hợp lòng dân và đồng bộ sẽ gây những bức xúc trong nhân dân.

Để thực hiện được mục tiêu trên, công tác tư tưởng cần thực hiện một số nội dung sau: Xác định chủ trương, phương hướng, mục tiêu, quan điểm, nguyên tắc chỉ đạo nhằm định hướng tư tưởng trong công tác GPMB; Cụ thể hóa quan điểm, chủ trương, nghị quyết của cấp ủy các cấp và các quyết định, kế hoạch, cơ chế và chính sách… của chính quyền liên quan đến công tác GPMB; Xây dựng tổ chức, bộ máy và đội ngũ những người trực tiếp tham gia vào công tác GPMB giỏi chuyên môn nghiệp vụ, có đạo đức trong sạch, ý thức kỷ luật và tinh thần phục vụ cao; Chính quyền và các cơ quan, tổ chức khác trên địa bàn tỉnh phối hợp chặt chẽ với nhau, tạo điều kiện thuận lợi cho công tác GPMB; Phát huy vai trò tiền phong, gương mẫu của đội ngũ cán bộ, đảng viên của đảng bộ.  

2. Ban Thường vụ Thành ủy thành phố Bắc Ninh qua các thời kỳ đã luôn chỉ đạo sâu sát và xác định công tác tư tưởng là khâu quan trọng quyết định thành công trong đền bù, GPMB

Năm 1997 khi mới tái lập, thị xã Bắc Ninh có quy mô diện tích, dân số khá nhỏ và khiêm tốn với tên gọi “thị xã đèn dầu”. Qua một thời gian tiến hành xây dựng đô thị, trong 8 năm liên tiếp đã tập trung đền bù, GPMB với quy mô rất lớn và tiến hành xây dựng hàng loạt tuyến đường, hạ tầng, công trình đô thị.

Với những kết quả bước đầu của việc xây dựng và phát triển thị xã, đến ngày 26-01-2006, Thủ tướng Chính phủ đã quyết định nâng cấp thị xã Bắc Ninh lên thành thành phố trực thuộc tỉnh Bắc Ninh với hệ thống hành chính gồm 9 phường (Đáp Cầu, Thị Cầu, Vũ Ninh, Suối Hoa, Tiền An, Ninh Xá, Vệ An, Kinh Bắc, Đại  Phúc) và 1 xã (Võ Cường), tổng diện tích lên tới 23, 34 km² và dân số là 121.028 người. Thực hiện các nghị quyết phát triển đô thị trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Bắc Ninh với mục tiêu định hướng đến năm 2030, tỉnh Bắc Ninh phấn đấu xây dựng thành thành phố có nền công nghiệp hiện đại, công nghệ cao; một trong những trung tâm thương mại - dịch vụ, giáo dục, đào tạo nhân lực, chăm sóc sức khỏe, nghiên cứu, ứng dụng và phát triển khoa học - công nghệ, đáp ứng yêu cầu của thành phố trực thuộc Trung ương. Để xứng tầm là một đô thị, thành phố Bắc Ninh tiếp tục đẩy nhanh tiến độ xây dựng hạ tầng và phát triển đô thị trên tất cả các phương diện. 

cho đến nay luôn được triển khai tích cực. Bộ mặt đô thị ngày càng được đổi mới, nhiều tuyến đường giao thông kết nối nội ngoại thành, các tuyến đường trung tâm được xây dựng mới và nâng cấp; nhiều dự án khu đô thị với quy mô lớn được đầu tư và đưa vào sử dụng. Hàng loạt chuỗi trung tâm thương mại, siêu thị được khởi công xây dựng và hoàn thành đã làm thay đổi diện mạo thành phố. 

Để có được thành quả đó, Ban Thường vụ Thành ủy thành phố Bắc Ninh qua các thời kỳ đã luôn chỉ đạo sâu sát công tác tư tưởng trong thực hiện đền bù, GPMB. Trong công tác đền bù, GPMB ở thành phố Bắc Ninh những năm qua cho thấy đây là công việc khó khăn liên quan đến nhiều người và thường nảy sinh những vấn đề xã hội phức tạp. Các dự án thu hồi, GPMB từ trước đến nay bị vướng mắc, không thể triển khai là do sự không đồng thuận về giá đền bù, giá mua đất tái định cư giữa người dân bị thu hồi đất và cơ quan, đơn vị thu hồi đất, bên cạnh đó còn có những nguyên nhân do chưa làm tốt công tác tư tưởng, cán bộ thiếu trách nhiệm hoặc làm sai, làm thiếu dân chủ... dẫn đến nhiều khó khăn. Đây là nguyên nhân chính khiến tình trạng khiếu kiện liên quan đến đất đai ngày càng gia tăng và phức tạp. 

Trước thực tiễn đó, thành phố Bắc Ninh đã xác định: Dự án nào khó, phức tạp trong thực hiện đền bù, GPMB thì yêu cầu phải gặp, đối thoại với nhân dân, giải quyết dứt điểm những vấn đề còn vướng mắc với phương châm phải đạt được sự đồng thuận đa số của nhân dân. Không máy móc, áp đặt việc cưỡng chế. Cán bộ, bên cạnh việc phải sâu sát, gặp gỡ người dân tìm hiểu những vướng mắc dù là nhỏ nhất thì cần phải nắm chắc luật pháp, chính sách về đền bù, GPMB để vừa gặp gỡ, vừa tuyên truyền, vừa giải thích thấu đáo, đúng pháp luật. Tránh vận động suông, thiếu thực tiễn, thiếu hiểu biết kiến thức pháp luật về đền bù, GPMB. Trong đó, lưu ý đến vấn đề đội ngũ cán bộ đi làm công tác tư tưởng trong nhân dân phải là những người gương mẫu, gia đình gương mẫu trong thực hiện chính sách GPMB thì người dân mới tin tưởng, làm theo. 

3. Một số điển hình thực tế minh chứng hiệu quả của công tác tư tưởng trong thực hiện đền bù, giải phóng mặt bằng ở thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh hiện nay

Đánh giá hiệu quả công tác tư tưởng trong thực hiện đền bù, GPMB là một việc làm rất khó khăn, bởi chất lượng, hiệu quả của công tác tư tưởng trong giải phóng mặt bằng vừa cụ thể nhưng cũng rất trừu tượng, do vậy cần được xem xét, đánh giá một cách toàn diện, theo từng giai đoạn lịch sử cụ thể và thực tiễn. 

Để đánh giá hiệu quả công tác tư tưởng trong GPMB, Đảng bộ tỉnh đưa ra một số tiêu chí đánh giá như sau:

Thứ nhất, căn cứ vào nhận thức của các tổ chức đảng, chính quyền, mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể nhân dân, cùng toàn thể cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân về vị trí, vai trò của công tác tư tưởng trong giải phóng mặt bằng, đồng thời nêu cao ý thức trách nhiệm với công tác giải phóng mặt bằng.

Thứ hai, biểu hiện ở niềm tin của nhân dân về công tác giải phóng mặt bằng.

Thứ ba, thể hiện ở hành động của các cấp ủy đảng, chính quyền, mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể nhân dân và của cán bộ, đảng viên với công tác giải phóng mặt bằng.

Thực tiễn của tỉnh Bắc Ninh cho thấy ba tiêu chí trên có mối quan hệ hữu cơ với nhau. Nếu chúng ta thực hiện không tốt bất kỳ một tiêu chí nào đều có ảnh hưởng không tốt đến việc thực hiện các tiêu chí khác. Công tác GPMB trôi chảy, đúng tiến độ và bảo đảm chất lượng, hiệu quả chỉ khi chúng ta thực hiện tốt cả ba tiêu chí trên.

Có thể minh chứng bằng những đơn vị cụ thể mà thành phố Bắc Ninh đã làm tốt công tác tư tưởng trong thực hiện đền bù, GPMB, như:

Thứ nhất, điển hình là công tác thực hiện đền bù GPMB ở Phường Hòa Long. Đây là phường lớn thứ 2 trong 19 phường của thành phố, với diện tích tự nhiên hơn 8,9 km²;Trong đó, đất nông nghiệp chiếm 35,9%. Đây là điều kiện thuận lợi để thu hút đầu tư các dự án, phát triển và mở rộng không gian đô thị, góp phần thúc đẩy kinh tế - xã hội địa phương⁽¹⁾. Trong những năm qua, phường Hòa Long đã thực hiện bồi thường và thu hồi hơn 42 ha đất phục vụ đầu tư, xây dựng  21 dự án quan trọng của tỉnh, thành phố, địa phương như: Nhà hát Quan họ Bắc Ninh, Điện lực Bắc Ninh, Bảo hiểm xã hội tỉnh, Tòa án nhân dân tỉnh, Xưởng in Báo Bắc Ninh, Trung tâm Báo chí, Trung tâm kiểm định chất lượng và kỹ thuật xây dựng; dự án Việt Trang, Vạn Xuân, Trường Quốc tế Vàng Anh và đường H2... Những dự án này đã tạo cho phường Hòa Long bước chuyển mạnh mẽ về tốc độ phát triển đô thị, chỉnh trang, đầu tư xây dựng hạ tầng, giải quyết việc làm, nâng cao chất lượng đời sống vật chất và tinh thần nhân dân. Một số dự án đã rất khó khăn trong thực hiện đền bù, GPMB nhưng nhờ làm tốt công tác tư tưởng với người dân nên đến nay đã thực hiện được các nhiệm vụ GPMB đề ra. 

Lãnh đạo phường Hòa Long khẳng định: “Yếu tố quyết định thành công trong GPMB của địa phương chính là công khai và minh bạch để người dân hiểu rõ các chủ trương, quy định, chính sách của Đảng, Nhà nước. Do đó, khi bắt đầu triển khai một dự án, Đảng ủy phường tập trung chỉ đạo, phân công trách nhiệm cho người đứng đầu cấp ủy, chính quyền, MTTQ và các tổ chức chính trị xã hội vào cuộc tuyên truyền, vận động các hộ có diện tích thu hồi chấp hành chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước”⁽²⁾. 

Trong quá trình thực hiện GPMB các dự án, phường đãthành lập các tổ công tác, có trách nhiệm nắm bắt nguyện vọng chính đáng của người dân, kịp thời xử lý, giải quyết và tháo gỡ khó khăn trong công tác bồi thường GPMB; tham mưu cho cấp ủy Đảng, chính quyền tăng cường đối thoại trực tiếp với người dân; giải quyết các đơn thư liên quan đến công tác GPMB để nhân dân thấy rõ lợi ích, cơ hội khi dự án hoàn thành; làm rõ các trình tự, thủ tục, quyền lợi của người dân theo hướng công khai, minh bạch, thực hiện nghiêm túc các chế độ bồi thường, hỗ trợ theo quy định.

Với cách làm bài bản, chủ động, công tác GPMB ở phường Hòa Long diễn ra thuận lợi, có được sự đồng thuận của nhân dân. Một số tuyến đường, dự án chỉ sau thời gian ngắn triển khai đã vận động được 100% hộ dân ký cam kết nhận tiền bồi thường và bàn giao mặt bằng cho đơn vị thi công. 

Thứ hai, công tác xử lý vướng mắc trong GPMB là dự án đầu tư xây dựng công viên Hữu nghị quốc tế tỉnh Bắc Ninh, gặp khó khăn trong khâu di dời các mộ của người dân. Thành phố Bắc Ninh đã tập trung làm công tác tư tưởng đến từng hộ gia đình để tuyên truyền, vận động gia đình di chuyển mộ nhiều lần, UBND thành phố cũng tổ chức đối thoại công khai, minh bạch, giải quyết thấu đáo, kết quả đã chi trả được 100% hộ gia đình có đất bị thu hồi tại dự án. 

Trong hàng loạt các dự án mà thành phố Bắc Ninh triển khai trong nhiều năm qua, ngoài việc đi sâu nắm bắt giải quyết những khúc mắc của người dân thì thành phố đã kiến nghị và ban hành hàng loạt các văn bản tháo gỡ những vướng mắc do liên quan cơ chế chính sách về đất đai, tài chính và cả về những vấn đề khó như di dời mộ phần. Tập trung vận động giải thích cho nhân dân hiểu trách nhiệm và quyền lợi được hưởng khi dự án hoàn thành. Với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, nhất là phát huy vai trò, trách nhiệm của cấp ủy Đảng, chính quyền, thì công tác GPMB đối với hàng loạt dự án triển khai trong nhiều năm đã cơ bản hoàn thành và được người dân ủng hộ.

Thứ ba, dự án quan trọng đang triển khai tính toán GPMB xây dựng đường vành đai 4 vùng Thủ đô dài hơn 100km, liên kết nhiều cao tốc quan trọng, nhiều vùng kinh tế trọng điểm, được kỳ vọng sẽ giúp mở rộng không gian phát triển cho Thủ đô Hà Nội, thúc đẩy phát triển kinh tế cho vùng đồng bằng sông Hồng và vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ, việc này được tỉnh Bắc Ninh xác định khâu quan trọng nhất là GPMB. Đường vành đai 4 qua Bắc Ninh có chiều dài 35,3km đi qua các huyện Thuận Thành, Gia Bình, Quế Võ và thành phố Bắc Ninh. Riêng ở thành phố Bắc Ninh có đi qua phường Nam Sơn, một địa bàn trọng điểm, có mật độ dân cư dày và nhiều nhà máy, khu công nghiệp đang hoạt động. Thành phố Bắc Ninh xác định đền bù, GPMB việc mở đầu quan trọng nhất, trong đó công tác tư tưởng là khâu đầu tiên, trọng tâm để thực hiện việc này. Trong quá trình thực hiện dự án,cần triển khai nhiều thủ tục với cơ chế chính sách đặc biệt để tạo điều kiện thuận lợi trong khung pháp luật cho người dân và địa phương cơ sở; vừa làm cho người dân phấn khởi, thoải mái hơn về tư tưởng, vừa có điều kiện thuận lợi hơn về kinh tế để tổ chức lại cuộc sống sau khi bàn giao lại mặt bằng cho Nhà nước. 

4. Một số kinh nghiệm qua thực tiễn thực hiện công tác đền bù, GPMB ở TP Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh

Một là, cấp ủy, chính quyền, các tổ chức đoàn thể cần phải sâu sát thực tiễn, hiểu rõ tâm tư, nguyện vọng của nhân dân. Cán bộ, đảng viên phải trực tiếp gặp gỡ người dân, để tuyên truyền, vận động, giải thích cho nhân dân hiểu và tháo gỡ vướng mắc cho người dân. Qua đó góp phần khơi dậy tinh thần đoàn kết, phát huy sức mạnh của nhân dân trong công tác GPMB, triển khai các mục tiêu phát triển kinh tế xã hội của địa phương. Đồng thời, nhân lên niềm vui, sự tin tưởng của quần chúng nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng, điều hành của chính quyền.

Hai là, trong công tác tư tưởng về thực hiện đền bù, GPMB cần giải quyết tận gốc những vướng mắc, mạnh dạn xây dựng những chính sách phù hợp và cử cán bộ thực sự gương mẫu, có hiểu biết sâu sắc về thực tiễn, chính sách pháp luật để trực tiếp làm công tác tư tưởng với nhân dân, nhân dân vướng gì thì tập trung tháo gỡ cái đó. Cán bộ không hứa sai, làm sai và  phải chịu trách nhiệm về lời nói, việc làm của mình trước nhân dân. Trong quá trình thực hiện GPMB, thi công các công trình, cần có sự giám sát của cộng đồng và nhân dân, bảo đảm cho việc thực hiện đúng như cam kết của chủ đầu tư và chính quyền với người dân, có như vậy mới được người dân ủng hộ cả trước mắt và lâu dài.

Ba là, công tác tư tưởng trong thực hiện đền bù, GPMB cần được giao trách nhiệm cụ thể đến từng cá nhân tổ chức, coi đó là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của hệ thống chính trị. Công tác tư tưởng với người dân cần được làm kịp thời, thường xuyên và có chiều sâu. Bất kể những vướng mắc về tư tưởng của người dân, dù là nhỏ cũng cần phải được xem xét thấu đáo, trao đổi báo cáo kịp thời và thuộc trách nhiệm, lĩnh vực của ai thì giao cho người đó, tổ chức đó giải quyết và chịu trách nhiệm trước cấp ủy, chính quyền. Bí thư cấp ủy, Chủ tịch UBND cùng cấp phải thường xuyên quan tâm đến công tác tư tưởng và luôn sẵn sàng đối thoại, giải đáp cho người dân.  

Bốn là, trong đền bù, GPMB, mặc dù các dự án có khối lượng công việc nhiều, diện tích thu hồi lớn, ảnh hưởng đến nhiều hộ dân, trong điều kiện thời gian gấp rút... nhưng về tư tưởng thì phải quán triệt, phát huy được tinh thần trách nhiệm cao của các cấp, các ngành, các tổ chức chính trị, đoàn thể, cán bộ, đảng viên và nhân dân. Cần thường xuyên phải xem xét lại toàn bộ quá trình triển khai dự án, chỉ rõ những vướng mắc còn tồn đọng. Nghiêm túc kiểm điểm, rút kinh nghiệm đối với những ban, ngành, cán bộ, đảng viên... chưa vào cuộc một cách thực sự để uốn nắn, chỉ đạo kịp thời. Các công việc và nội dung về GPMB, cơ chế chính sách, giá cả đền bù, quy mô thiết kế dự án... phải minh bạch, công khai trước dân. Đồng thời, tháo gỡ những vướng mắc về cơ chế, chính sách trên quan điểm phương án nào có lợi nhất cho nhân dân thì làm nhưng vẫn bảo đảm công bằng, hài hòa lợi ích và đúng với quy định của pháp luật hiện hành. 

Năm là, mỗi cán bộ, đảng viên ở các cấp, các ngành đều phải nhận thức rõ vai trò, vị trí của mình trong công tác tuyên truyền, vận động về GPMB, coi đây là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu và phải có trách nhiệm thực hiện. Chỉ khi nào có sự thống nhất, đồng lòng dân chủ, công khai trong hệ thống chính trị thì người dân mới tin tưởng ủng hộ các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước nói chung và việc thực hiện GPMB nói riêng. Công tác tư tưởng, tuyên truyền trong thực hiện đền bù, GPMB cần làm cho người dân hiểu đúng, đủ chính sách pháp luật về bồi thường, hỗ trợ tái định cư cũng như các chính sách quản lý về đất đai và các chính sách bồi thường, hỗ trợ khác. Ngoài ra, việc chủ động tuyên truyền, giải thích rõ ràng, minh bạch còn giúp người dân nhận thức rõ lợi ích của các dự án GPMB mang lại đối với đời sống xã hội và việc phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương để nhân dân ủng hộ và làm theo.

GPMB là một việc phức tạp và khó khăn, khi tiến hành cần phải có một quy trình chặt chẽ và khoa học; công tác GPMB có vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế - xã hội. Công tác GPMB chịu sự tác động của nhiều luật và văn bản dưới luật, liên quan đến nhiều đối tượng, phục vụ cho nhiều mục đích phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội khác nhau; vừa có tính lâu dài vừa có tính trước mắt; dễ nảy sinh những tình huống nhạy cảm, xung đột về lợi ích dẫn đến khiếu kiện. Để chỉ đạo tốt công tác GPMB, đòi hỏi người làm phải có trí tuệ và bản lĩnh chính trị vững vàng, lòng nhiệt tình và phương pháp làm việc khoa học.

Công tác tư tưởng trong thực hiện đền bù, GPMB được xác định là việc vừa mang tính cấp bách, vừa mang tính lâu dài, có ý nghĩa quyết định trong phát huy vai trò lãnh đạo của cấp ủy Đảng và tính tiền phong gương mẫu của cán bộ, đảng viên; thực hiện dân chủ trực tiếp, với phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra dân giám sát, dân thụ hưởng.

_________________

Ngày nhận bài: 6-9-2022; Ngày bình duyệt: 19-9-2022; Ngày duyệt đăng: 23-9-2022.

(1), (2) Phong Vân: Công khai, minh bạch trong giải phóng mặt bằng ở phường Hòa Long, http://www.baobacninh.com.vn/chi-tiet-phap-luat/-/details/20182/cong-khai-minh-bach-trong-giai-phong-mat-bang-o-phuong-hoa-long, truy cập ngày 1-6-2022.

TRẦN VĂN VỮNG

Trường Chính trị Nguyễn Văn Cừ,

tỉnh Bắc Ninh